O Sztuce - tekst dla ludzi niedotkniętych wirusem szpęgleryzmu (część 2)

Poprzedni, czyli pierwszy, odcinek tutaj:

http://bez-owijania.blogspot.com/2014/07/o-sztuce-tekst-dla-ludzi-niedotknietych.html

* * *

W tym miejscu nie od rzeczy będzie sobie przypomnieć, że sztuka jako zjawisko ma dwa bieguny - dwóch najważniejszych uczestników. (Wszystkich ew. pośredników chwilowo sobie odłożymy na boczek.) Jacy to są? Oczywiście są to Pan Artysta (który to tworzy) i Pan Odbiorca (qui s'en délecte, że już nie rozwinę tu tego mojego prywatnego dowcipu). To mogą być oczywiście także Panie, ale my się amerykańską politpoprawnością brzydzimy, więc sobie napisaliśmy Panów. I co teraz?

Każde dzieło sztuki jest niemal na pewno czymś innym dla tego pierwszego i tego... No, no? Drugiego - brawo! Niewątpliwie pełni, nieco przynajmniej, inną funkcję. Nie zaryzykujemy chyba nadmiernie, stawiając hipotezę, że ogólnie cała ta produkcja, która nazywamy "sztuką", pełni całkiem inną funkcję dla producenta (w sensie tzw. "artysty") i odbiorcy (qui s'en délecte). Skąd to wiemy? A niby jak by mogli mieć całkiem ten sam powód do interesowania się sztuką? Są przecież całkiem w innej wobec niej pozycji i sytuacji!

Oczywiście - jakiś wspólny... Niech już będzie "interes", choć to słowo zawsze razi mnie swymi geszefciarskimi konotacjami. Widać jestem dziwny. Obie strony mają. Wśród producentów sztuki, czyli tzw. "artystów", istnieje jednak pewna konkurencja, związana co najmniej z ograniczoną zasobnością portfeli odbiorców i ew. sponsorów. Z czego wynika, że producent musi jakoś tam dbać o zaspokojenie potrzeb, czy może o dostarczenie jakichś przyjemności, odbiorcy.

Odbiorca zaś w prostej sytuacji modelowej... (Która, uwaga! - jednak może się przy bliższym badaniu nagle okazać hiper-naiwną wizją rzeczywistości!)  Musi jakoś tego twórcę, zwanego "artystą", za te jego twory nagradzać. Choć w mniej modelowej, a być może także mniej naiwnej, rzeczywistości, mamy także i sponsorów, i wcale nie jest wykluczone, że to ONI w sumie, nie zaś odbiorca, wynagradzają Pana Artystę za jego wysiłki. Ciekawa myśl, ale ew. jej rozwinięcie zostawimy sobie na kiedyś.

W sumie jednak każdy się chyba zgodzi, że sytuacja twórcy sztuki i jej odbiorcy jest inna. (Jeśli się z tym nie da zgodzić, to sorry, ale chyba czytanie dalszych moich na ten temat wywodów mija się z celem. Bez urazy oczywiście!) Twórca jest dla nas jakby mniej w tej chwili interesujący - bowiem jest możliwe, iż on to robi po prostu dla wymiernych korzyści: pieniądze, kobiety, wino, śpiew, prestiż, spanie do późna itd.

Odbiorca jednak takich bezpośrednich, względnie wymiernych korzyści ze swego zainteresowania sztuką przeważnie nie ma, więc jest sens, by się nań rzucić niczym sęp na padlinę i gościa przeanalizować. Być może TU leży odpowiedź na pytania o sens, funkcję, istotę sztuki jako takiej, oraz na pytania poboczne, ale dla nas bardzo istotne, jak to: "dlaczego współczesna sztuka jest taka denna?"

Teraz dobrze by było, żebyśmy sobie przypomnieli co sobie ustaliliśmy w poprzednim i pierwszym odcinku. Mianowicie, że bardzo prawdopodobną jest rzeczą, iż główną funkcją sztuki - przynajmniej tej w szerokim rozumieniu wspóczesnej - jest uzyskiwanie władzy nad psychiką, a co najmniej jej istotną częścią, czyli wyobraźnią, jej odbiorcy, przez jej twórcę.

Na razie nie ustaliliśmy, czy ten twórca tę władzę uzyskuje sam i na wyłącznie własny użytek, czy też odstępuje ją komuś innemu, dzieli się nią z kimś... I kto to by mógł ewentualnie być. Jeśli jednak studiujemy sobie pod naszym mikroskopem odbiorcę, to - na ile oczywiście mamy rację i ew. P.T. Czytelnik się z nami zgadza - istnieją jakby dwie zasadnicze możliwości.

Albo ten odbiorca po prostu cieszy się tym, że ktoś nad jego wyobraźnią władzę uzyskał - samym tym, mind you! - albo też ta władza pozwala w jego psychikę wstrzyknąć coś, czego tam wcześniej nie było, i to go właśnie tak cieszy. Jeśli ta druga alternatywa jest prawdziwa, to mamy drobny problem, bo trzeba by ustalić CO właściwie jest, albo może być, wstrzykiwane...

Czy chodzi za każdym razem o to samo - w sensie "czy każdy artysta (współczesny, przypominam, bo na razie mówimy o sztuce współczesnej, cały czas) wstrzykuje zasadniczo to samo w psychikę swych odbiorców"... Czy też całkiem odwrotnie, i każdy artysta, z założenia, wstrzykuje swym odbiorcom swoje własne, indywidualne COŚ. W każdym razie on się stara by to było indywidualne, a także odbiorca chce żeby to indywidualne było, i takich własnie zastrzyków szuka.

* * *

Tak że, reasumując, mamy sobie w tej kwestii cztery zasadnicze możliwości:

1. odbiorca sztuki cieszy się po prostu tym, że oddaje władzę nad swoją wyobraźnią (żeby nie powiedzieć "nad swoją duszą") komuś innemu, kogo uważa za godnego by mu ją oddać, a kogo nazywa "artystą" (skłaniając przy tym za każdym razem z szacunkiem głowę);

2. odbiorca sztuki cieszy się, iż w jego wyobraźnię, czyli w sumie w psychikę (lub nawet "duszę") wstrzyknięte zostają jakieś treści - które są WSPÓLNE dla CAŁEJ ("prawdziwej", "autentycznej", czy jak to nazwać) współczesnej sztuki;

3. odbiorca sztuki cieszy się, iż w jego wyobraźnię, czyli w sumie w psychikę (lub nawet "duszę") wstrzyknięte zostają jakieś treści - które są WSPÓLNE dla pewnej CZĘŚCI ("prawdziwej", "autentycznej", czy jak to nazwać) współczesnej sztuki... istnieją zatem jakieś grupy, kategorie, czy jak to nazwać, przekazów, które są wspólne dla różnych dzieł i różnych artystów... I istnieją różne kategorie artystów, z których każda głosi, czyli wstrzykuje odbiorcom w duszę, inny przekaz;

4. odbiorca sztuki cieszy się, iż w jego wyobraźnię, czyli w sumie w psychikę (lub nawet "duszę") wstrzyknięte zostają jakieś treści - które są UNIKALNE i indywidualne dla każdego ("prawdziwego") artysty... z czego by wynikało, że odbiorca, w jakimś tam przynajmniej zakresie, pragnie oddać władzę nad sobą - no bo władza nad psychiką jest przecież co najmniej ogromną częścią władzy nad człowiekiem, zgoda? - jakiemuś innemu człowiekowi.

I to go po prostu cieszy. Oczywiście - NIE KAŻDEMU, nie byle jakiemu człowiekowi, tylko ARTYŚCIE. Tutaj jednak pojawia nam się fajne błędne koło, ponieważ w przypadku, kiedy taki odbiorca sztuki nie jest odbiorcą jedynie jednego artysty, czy powiedzmy dwóch albo trzech, tylko setek, kiedy z założenia kocha i docenia CAŁĄ w sumie sztukę wpółczesną - no to wyraźnie cieszy go oddawanie swej wyobraźni na usługi całkiem różnych ludzi (których oczywiście jedynie łączy to, że są "artystami", czyli potrafią wstrzykiwać), którzy mu w psychikę wstrzykują całkiem najróżniejsze treści - całkiem wedle swojej woli!

* * *

A najbardziej być może fascynujące w tej sprawie jest to, że przecież wstępnie (i poniekąd implicite) zdefiniowaliśmy sobie ARTYSTĘ jako gościa, który potrafi zdobyć władzę nad wyobraźnią innych ludzi... Prawda? Wydaje mi się, co więcej, że taka definicja zostanie radośnie zaakceptowana przez znawców i wielbicieli współczesnej sztuki. Jeśli się mylę, to cały ten tekst ma niewiele sensu, ale chyba się nie mylę.

Mogę zapytać? Czy zgodzicie się, Koneserzy Sztuki Współczesnej, z tą definicją artysty? Jeśli się zgodzicie, to logiczny i nieuniknionym okaże się wniosek, że oto uwielbienie sztuki współczesnej to po prostu cieszenie się tym, że ktoś nam do duszy... Sorry - "wyobraźni", żeby już było całkiem ściśle! Że ktoś nam zatem do wyobraźni wstrzykuje jakieś własne treści - a kwalifikacją, która go do tego uprawnia jest jedynie to, że ON TO POTRAFI!

Same treści, ich natura, jak się okazuje, są tu, dla relacji artysta - odbiorca i dla istoty sztuki (współczesnej, bo wciąż o takiej mówimy) sprawą nieistotną. Szokujące? Powinno być, moim zdaniem! Pomyślcie proszę o tym chwilę, a mimo wszystko nie będziecie mogli tego mojego wniosku chyba odrzucić.

I to by na razie było tyle naszych zasadniczych rozważań na dzień dzisiejszy. Do celu naszej podróży jednak jeszcze naprawdę daleko, a teraz sobie powinniśmy chyba wziąć na warsztat hiper-istotną dla naszych badań kwestię tego, czy KAŻDA sztuka, zawsze pasuje do tego, do czego myśmy tu sobie doszli, czy też istnieją inne rodzaje sztuki - które nie polegają na "zdobywaniu władzy nad wyobraźnią", a na czymś innym?

Oczywiście nie odrzucamy całkowicie "zdobywania władzy nad wyobraźnią", bowiem bez tego, całkiem prawdopodobne jest, że żadna sztuka istnieć nie może, że to, w jakiś sposób, jednak wszelkiej sztuki ISTOTA... Tyle że nasze wątpliwości dotyczą tego, czy zawsze jest to najważniejszy CEL sztuki? Oraz czy zawsze jest on w sumie explicite, jak w przypadku sztuki współczesnej, postawiony?

Czy też istnieją, lub może istniały, rodzaje sztuki, które sztuką w naszych współczesnych oczach są jak najbardziej, albo przynajmniej być powinny, ale które mają całkiem inny główny cel, niż to, o czym sobie tu rozmawialiśmy? Cel inny niż zdobycie władzy nad wyobraźnią innych - traktowany jako cel niejako "ostateczny", albo też, alternatywnie, jako cel pośredni, bowiem celem "ostatecznym" byłoby wstrzykiwanie w tę wyobraźnię jakichś treści.

Całkowicie indywidualnych, charakterystycznych dla jakiejś grupy lub kategorii artystów i ich dzieł,  lub charakteryzujących CAŁĄ (współczesną) sztukę. Która z tych alternatyw jest słuszna, na razie oczywiście nie wiemy. Dopuszczamy jednak możliwość, że istnieje lub istniała sztuka stawiająca sobie inny zasadniczy cel, niż zdobywanie władzy nad wyobraźnią, a jeśli tak, to będzie ona miała całą masę całkowicie innych własności, niż ta, o której dotychczas mówimy. Mnie by to osobiście, nie ukrywam, ogromnie ucieszyło.

c.d. (Deo et triario volente) n.

triarius

P.S. Dociągnę to, jak długo się to wszystkim, ze mną na czele, nie znudzi, u siebie i na szalomie, a potem chyba z szalomu znikam, bo to po prostu nie ma sensu. Nie dość, że żadnej popularności i tak nie zdobędę, to w dodatku wiem, że taka popularność (której już nieco swego czasu przecie zasmakowałem) nie jest mi do niczego przydatna i wielkiej przyjemności nie sprawia. Mówię to tutaj, żeby nie musieć z tego kiedyś robić osobnego wpisu, by się parę osób nie dziwiło, że bez słowa znikłem. Co by było dość żałosne.