niedziela, lipca 15, 2007

W oparach języka - odcinek 2

Poprzedni odcinek tutaj.

Zaatakujmy teraz frontalnie i chwyćmy za rogi (czy też za co tam takie bydlę należałoby chwycić) problem tzw. "równouprawnienia płci". Problem nabrzmiały, czy raczej - nie bójmy się tego słowa! - wzdęty, niczym Gruba Małgośka z ballady Villona, choć z pewnością nie tak przymilny i nie tak sexy. A przy okazji spróbujemy odkryć związek poszczególnych języków z innymi istotnymi sprawami, takimi jak kolektywizm czy postępowość. Tutaj też dają się zaobserwować ciekawe i całkiem chyba P.T. Ogółowi nieznane sprawy.

Nie jest oczywiście łatwo ustalić jakąś klasyfikację "zwycięzców" w rozgrywającym się na naszych oczach wyścigu do tytułu "najbardziej równouprawnionego kraju świata", jednak w najogólniejszych zarysach można się raczej zgodzić, że na czele, łeb w łeb, idą kraje skandynawskie i angielskojęzyczne kraje należące do zachodniej cywilizacji. No i Francja bien sûr. Za nimi jedzie peleton złożony z krajów mówiących językami romańskimi i innymi germańskimi - tymi spoza grupy skandynawskiej. Kraje słowiańskie, w przeważającej większości mówiące językami słowiańskimi, wloką się na szarym końcu. (I chwała im za to!)

Jeśli, o Najsłodszy z Czytelników, gotów jesteś zgodzić się z tą prowizoryczną kolejnością, to słuchaj dalej! Ta kolejność pokrywa się bowiem całkiem nieźle ze stopniem, w jakim płeć jest uwzględniana w języku danego ludu - przede wszystkim w gramatyce, ale także w słownictwie i innych aspektach.

Oczywiście istnieją też, i być może mają większe znaczenie, czynniki innego rodzaju: kraje słowiańskie są niewątpliwie bardziej "cywilizacyjnie zapóźnione" od skandynawskich czy anglojęzycznych krajów naszej cywilizacji, z czym nawet nie zamierzam polemizować, bo ich historia naprawdę nie pozwalała im się w ostatnich stuleciach, nie mówiąc już o ostatnich dziesięcioleciach, równie szybko, co niektórym innym rozwijać. (Z czego jednak nie wynika, by ten "rozwój" musiał być czymś jednoznacznie dobrym, więc w sumie to zapóźnienie może się wkrótce okazać błogosławieństwem losu.)

Kraje mówiące językami romańskimi, to w dużej części kraje latynoskie, o specyficznej tradycji machismo, znacznie też biedniejsze i "mniej rozwinięte" od np. USA czy Szwecji. Równouprawnienie w USA, kraju wciąż zasadniczo anglojęzycznym i o dużej wadze wśród anglojęzycznych krajów, które nas tu interesują, jest oczywiście w dużym stopniu wynikiem rozbestwienia tamtejszych prawników, którzy terroryzują całe społeczeństwo i zarabiają krocie na egzekwowaniu politycznej poprawności. (Paradoksalnie, ten terror prawników wydaje się być z niebios daną karą za nieco mniejszą, niż w innych cywilizowanych partiach globu, biurokrację. Zabawne, kochani liberałowie, prawda?)

Dobra, zgoda. To wszystko prawda. Ale przyjrzyjmy się nieco językom tych krajów, a dojrzymy w nich coś naprawdę zadziwiającego: otóż im bardziej "równouprawniony" dany kraj, tym bardziej "równouprawniony" jest jego język! Czy może ta dziwna koincydencja być całkowicie bez znaczenia? Niby może, ktoś to powinien przeliczyć na jakimś komputerze. Ale najpierw, jak już powiedziałem, należałoby utworzyć jakieś w miarę obiektywne kryteria do pomiaru równouprawnienia. (Tylko błagam, nie ujawniajcie ich niepowołanym, bo przy ich pomocy Unia i inne obrzydliwe gremia błyskawicznie zniszczą potem do reszty ten nieszczęsny kraj zwany Polską!)

No dobra, ten odcinek nie jest jeszcze, jak na mnie, przesadnie długi, a więc rozpoczniemy wprowadzenie w niuanse języka naszych sąsiadów zza wody - Szwedów. O angielskim też będzie trzeba nieco porozmawiać, ale ten język jest dość powszechnie znany, a przez to może być trudniej wykazać, do jakiego stopnia sprzyja "równouprawnieniu". Po prostu coś dobrze znanego przestaje silnie działać na zmysły i wzbudzać zdziwienie.

A więc szwedzki, jak co bystrzejszy z Moich Uwielbianych Czytelników zdążył się zapewne domyślić, żadnych gramatycznych rodzajów - żeńskich, męskich i nijakich - oczywiście nie ma. Gdyby miał, to może inaczej wyglądała by współczesna Szwecja, a cała reszta tego Najlepszego Ze Światów, ustraciłaby dyndającą mu przed postępowym nosem marchewkę i niedościgły wzór.

Szwedzki, który znam wyjątkowo dobrze, co się fajnie składa, bo Szwecja to jednak absolutny leader wszelkiego - excusez le mot - Postępu. Ichni język ma dwa rodzaje, ale nie męski i żeński, tylko taki co niby kiedyś oznaczał rzeczy żywe i osobowe, oraz taki, który kiedyś oznaczał rzeczy martwe i nieosobowe. Czyli dla nas sprawa nieinteresująca.

Co jeszcze? Acha, "osoba" to po szwedzku människa (czytaj "menicha"), która jest rodzaju żeńskiego. W tym sensie, że mówi się o tym czymś hon (czyt. hun), czyli "ona". Nawet jeśli tą "meniską", jak to prywatnie sobie w rodzinie nazywaliśmy, jest facet. (Choć faktem jest, że person, czyt. peszon, czyli też osoba, ale z łaciny, żadnego rodzaju gramatycznego nie ma.) Do tego, po szwedzku "się robi" (i inne bardzo powszechnie występujące konstrukcje tego rodzaju) to man gör (czyt. man jör), gdzie ten "man" to oczywiście, jak po angielsku, niby "człowiek, mężczyzna", tyle, że tutaj absolutnie tak samo dobrze oznacza to kobietę. A stosuje się w zasadzie dokładnie tak, jak we francuskim "on", które dla odmiany jest nijakie, jako jedyne chyba słowo w dzisiejszej francuszczyźnie.

Widziałem wprawdzie kiedyś jakąś parodię feministycznej powieści, gdzie ten man był zastąpiony przez hon, czyli "ona" (co już być może pamiętasz, o Mój Najukochańszy Czytelniku, a poza tym doceń, jak skutecznie potrafię bawiąc uczyć!), ale w sumie trzeba stwierdzić, że najpowszechniej w Szwecji spotykany "mężczyzna" jest ewidentnym obojnakiem lub może eunuchem.

To by było chyba na tyle podstawowych spraw na temat płci w szwedzkim języku. O tym narzeczu jeszcze jednak będzie, bo są tam inne naprawdę niezwyczajne i interesujące sprawy, związane nie tylko z płcią i równouprawnieniem, ale także z kolektywizmem. (Co dodatkowo wzmacnia naszą lingwistyczną teorię, prawda?)

To na razie tyle, do następnego, Deo volente, razu!

triarius
---------------------------------------------------
Caeterum lewactwo delendum esse censeo.

W oparach języka - odcinek 1

Kiedy wiele lat temu, po wielu latach za granicą, wróciłem do kraju, tym co mnie najbardziej zaszokowało - mimo naprawdę ogromnej ilości przeróżnych zmian - było to, że na ulicach ludzie mówią po polsku. Oczywiście wiedziałem, że tak będzie, tak durny to ja w końcu nie jestem. A jednak wydawało się to niezwykłe. Serio! Mimo, że cały czas za granicą słyszałem polską mowę, choćby we własnym domu.

I przyszedł mi nawet wtedy do głowy pewien idiotyczny wierszyk, który w swym idiotyźmie nadal wydaje mi się dość zabawny, no a poza tym zawiera wyłącznie prawdę. Więc go tu przytoczę, choć nie jest całkiem cenzuralny:
Polska to jest dziwny kraj: nikt nie mówi "skit kul, va'?",
Ale za to często dość można usłyszeć "k...wa".
(Z akcentem na penultima, co nikt nie wie, co oznacza.)
Ostatnia linijka jest opcjonalna. Wyjaśniam, że "skit kul, va'?" wymawia się "szit kül, wa?" i po szwedzku oznacza to mniej więcej "fajnie, co?". Choć faktycznie dwa pierwsze z użytych tam słów przypominają swe angielskie odpowiedniki, a wobec tego, że pierwsze nie jest przesadnie eleganckie, choć spotykane bez przerwy, jest to bliższy, niż by się mogło wydawać, krewniak zacytowanego w wierszyku polskiego słowa.

Penultima zaś (gdyby ktoś z młodzieży nie wiedział), to po łacinie "przedostatnia", domyślnie "sylaba". Chodzi o to, że "skit kul, va'?", jako pytanie, jest akcentowane na ostatnią sylabę, podczas gdy jego polski "krewniak" na przedostatnią, która w uczonym języku lubi być określana swym łacińskim mianem.

Po co ja Ci, Czytelniku, zawracam tą głupotką głowę? Dlatego, że mam zamiar porozmawiać o języku. Całkiem poważnie, sądzę, iż mam na jego temat dość głębokie przemyślenia,warte przekazania. Zaś ten wierszyk, choć faktycznie durny, jednak wyrósł z mego całkiem autentycznego psychicznego szoku - przy tych wszystkich firmach ulokowanych w szkołach podstawowych i prywatnych mieszkaniach, Chińczykach sprzedających trampki na rynku, pisemku "Cats" (wraz z setką innych podobnych) w kioskach, niemieckich napisach dosłownie wszędzie...

Przy tym wszystkim i masie innych rzeczy, które całkiem mi się z Polską wtedy nie kojarzyły - to właśnie zupełny brak tego pierwszego zwrotu i obfite występowanie tego drugiego najbardziej mnie szokowało, kiedym chodził ulicami odzyskanej po latach Ojczyzny.

Język to naprawdę nie jest "taka sobie pojedyncza rzecz". Jak mawiał jeden mój krewniak, zapewne zapożyczywszy to zresztą o jakiegoś Lejzorka Rojstszwańca. (A propos, co z Lejzorkiem? Wydawałoby się, że teraz powinny być dla niego złote czasy. Ale wyraźnie nie są. Lejzorek, ten pogromca stalinizmu - też zakazany? W ramach wolności słowa, tolerancji i braterstwa między narodami, a szczególnie jednym, ma się rozumieć?)

Na tym kończę ten pierwszy odcinek. W sumie nie poruszyłem tu całkiem nic z tych dość głębokich spraw, które mam zamiar poruszyć. Co pewnie jest niedoróbką. Z drugiej strony, było lekko, łatwo i przyjemnie. Przynajmniej tak sobie próbuję wmawiać.

Choć dotychczas moje wieloodcinkowe cykle często po prostu nie mają żadnego dalszego ciągu, a do jakiegoś naturalnego zakończenia dociągają tylko wyjątkowo, to w tym przypadku mam zamiar naprawdę napisać cały cykl poświęcony wpływowi języka na życie z punktu widzenia rewolucyjnego paleo-konserwatysty. W końcu nie można tych spraw całkiem pozostawiać w gestii lewactwa - różnych tam postmodernistów i komisarzy politycznej poprawności. Zgoda?

A więc, jeśli jeszcze Cię moje pisanie, o Mój Najsłodszy Czytelniku, całkiem nie zdegustowało - do następnego razu! (Deo volente of course, bo przecież człowiek strzela... Itd. Choć niedługo zapewne będzie się mówić insz' Allach, czy jakoś tak.)

Ten następny odcinek jednak powstał, nawet tego samego dnia, oto link.



triarius
---------------------------------------------------
Caeterum lewactwo delendum esse censeo.